Læreplankoblet

Felles divisor

Problem

Finn det største heiltalet som går opp i alle tala i følgja

\({1^5} - {1, 2^5} - {2,3^5} - 3,...,{n^5} - n.\\ \)


Tilleggsspørsmål:

Kan du finne fleire algebraiske uttrykk der det er mogleg å seie noko om eit største tal som alle tal på den forma er deleleg med?

Korleis kan du designe slike uttrykk?

 

Løysing

Løysingsforslag 1

Vi ser at

\(\quad{n^5} - n \\ = n({n^4} - 1) \\ = n({n^2} - 1)({n^2} + 1) \\ = (n - 1) \cdot n \cdot (n + 1) \cdot ({n^2} + 1)\)

Sidan produktet inneheld tre faktorar som er tre etterfølgjande tal, vil både 2 og 3 alltid vere faktorar i produktet.

Viss ingen av desse tre tala er delelege med 5, vil vi ha anten n = 5k + 2 eller n = 5k + 3, der k er eit heilt tal. (Kvifor?) I begge desse tilfella vil … vere deleleg med 5:

\(\begin{array}{l} {(5k + 2)^2} + 1 = 25{k^2} + 20k + 4 + 1 = 25{k^2} + 20k + 5\\ {(5k + 3)^2} + 1 = 25{k^2} + 30k + 9 + 1 = 25{k^2} + 30k + 10 \end{array}\)
 
Sidan 2, 3 og 5 er primtal, og alle går opp i tala i den gitte følgja, vil 2 · 3 · 5 = 30 vere faktor i alle \(n^5 - n\).

Det andre leddet i følgja er \(2^5 - 2=30\), så 30 må vere det største talet som går opp i alle ledd i følgja.

Løysingsforslag 2

Løsningsforslag 2
Trykk på biletet for å gjere det større.

Løysingsforslag 3

Løsningsforslag 3
Trykk på biletet for å gjere det større.

 

Ressursen er utviklet av NRICH

10